Pinyin

Pinyin, Mandarin Çincesinin resmi transkripsiyonudur. Pinyin Latin alfabesini kullanır fakat Türkçedeki gibi okunmaz, bu yüzden iyi öğrenilmesi gereklidir.

Pinyin'in tonları

Mandarin Çincesinde her hece 5 farklı tonla (intonasyonla) söylenebilir:

- 1. ton: mā 妈 (anne) yüksek ton (55)
- 2. ton: má 麻 (kendir) yükselen ton (35)
- 3. ton: mǎ 马 (at) alçak ton (214)
- 4. ton: mà 骂 (azarlamak) düşen ton (51)
- 5. ton: ma 吗 (soru edatı) nötr ton
 

 

Pinyin'de tonlar, ünlüler üzerine işaretlenir. Ton, ortadaki ünlüye yazılır (Çince'de baş, orta ve son harf ayrımı vardır). Genellikle öncelik sırası şöyledir: a, o, e, u, i. Örnek: mǎi, huā, jiā, dōu, shuō, què, suì, xiě. Ancak "u" ve "i" kombinasyonlarında ton ikinci harfe gelir: iū, uī.

Pinyin'in ünsüzleri

Pinyin'de F, L, M, S ünsüzleri ve Y ünlüsü Türkçedeki gibi okunur.

Türkçede B, D, G gibi yumuşak (sesli) ünsüzler ve P, T, K gibi sert (sessiz) karşılıkları bulunur.

Çince'de ise sessiz (patlamasız) ve üflemeli (patlamalı, hava çıkışlı) ünsüzler ayrılır. Sorun şu ki, Çince'nin sessiz ünsüzleri bizim yumuşak ünsüzlerimizle yazılır: Pinyin'deki B, Türkçedeki P gibi okunur, vs.

İşte pinyin'deki sessiz ünsüzler ve onların üflemeli karşılıklarını gösteren bir tablo:

Pinyin'deki H (İspanyolcadaki "jota" gibi çıkarılır).
W, İngilizcedeki gibi okunur (veya Türkçedeki "vav" gibi; WA = "vav" gibi telaffuz edilir).
Dikkat! R, Türkçedeki "j" gibi ama dil geriye doğru kıvrılarak okunur.

Çince'de bazı ünsüzler dilin ucu ile, bazıları ise (Türkçede bulunmayan) dilin arkası ile (dilin ucu alt dişlerin arkasında) telaffuz edilir.

Pinyin'in ünlüleri

A, Türkçedeki gibi okunur: ya, wa, la, ma, ...

O, neredeyse Türkçedeki gibi ama önünde hafif bir "u" sesi vardır: MO = "MuO", PO = "PuO".

E, çok açık olarak okunur, Türkçedeki "a" ile "ö" arası gibi: le, me, te, … 
Y, I veya U'dan sonra gelen E ise Türkçedeki "e" gibi okunur: xue, xie, ye, jie, ...

I, "ş, ç, s, z" gibi ünsüzlerin arkasında Türkçedeki kapalı "ı"ya benzer (le, kı, ...) okunur: SI = "sı", SHI = "şı", RI = "jı", ...
Diğer ünsüzlerden sonra ise Türkçedeki "i" gibi okunur: mi, ni, li, ...

U'nun da iki farklı okunma şekli vardır. Y, J, Q ve X'ten sonra gelen U, Türkçedeki "ü" gibi okunur. Ü harfiyle (tréma ile) yazıldığında her zaman Türkçedeki "ü" gibi telaffuz edilir.
Diğer ünsüzlerden sonra ve tréma olmadan yazılan pinyin U'su, Türkçedeki "u" gibi okunur: wu, mu, lu, ...

Pinyin'in birleşik ünlüleri:

OU, Türkçedeki "o" gibi okunur ama ardından hafif bir "e" gelir: OU = "Oe". DOU = "Doe", LOU = "Loe", ...

AN, Türkçedeki "an" gibi (hatta U'dan sonra da). Fakat IAN, Türkçedeki "yen" gibi okunur.

EN, Türkçedeki "en" (ör: "sen") gibi okunur.

IN, İngilizcedeki "in" gibi okunur.

UN, Türkçedeki "un" ile "uen" arasında (küçük bir "e" sesi varmış gibi): "UN" = "Uen".

AI, Türkçedeki "ay" gibi okunur.

EI, Türkçedeki "ey" gibi okunur.

UI, "üey" ile "uy" arasında bir şekilde okunur. "UEY" gibi düşünebilirsiniz.

Ünlü + NG, İngilizcedeki gibi okunur. Sonda G harfi belirgin şekilde okunmaz, boğazda kaybolur: ANG, ING, ENG, ONG.

Pinyin'in ton değişiklikleri

Bir hecenin tonlaması, çevresindeki diğer hecelerin tonlarına göre değişebilir:

İki üçüncü ton arka arkaya geldiğinde, ilk üçüncü ton ikinci tona dönüşür: nǐhǎo => níhǎo. 
Bu değişiklik konuşmada olur, yazıda genellikle gösterilmez.

Üçüncü tonun melodisi, ardından başka bir hece gelirse aşağıda (21) durur. Tek başına ise tam üçüncü ton (214) olarak söylenir.

不 bù olumsuzluk hecesi tek başına ve 1., 2. veya 3. tondan önce 4. ton olarak söylenir. 4. tondan önce ise 2. tona dönüşür: bú qù, bú dà,...

"Bir" anlamındaki 一 yī hecesi tek başına 1. tondadır. 4. tondan önce gelirse 2. tonda okunur: yí gè, yí xià. Diğer tonlardan önce ise 4. tonda okunur: yì tiān, yì qǐ, yì zhí.