Κεφάλαιο 10 του Λαο Τσε

Κινεζικό Κείμενο

载zài营yíng魄pò抱bào一yī, 能néng无wú离lí乎hū?
专zhuān气qì致zhì柔róu, 能néng如rú婴yīng儿ér乎hū?
涤dí除chú玄xuán览lǎn, 能néng无wú疵cī乎hū?
爱ài民mín治zhì国guó, 能néng无wú为wéi乎hū?
天tiān门mén开kāi阖hé, 能néng为wéi雌cí乎hū?
明míng白bái四sì达dá, 能néng无wú知zhī乎hū?
生shēng之zhī 畜xù之zhī, 生shēng而ér不bù有yǒu, 为wéi而ér不bù恃shì, 长zhǎng而ér不bù宰zǎi, 是shì谓wèi玄xuán德dé.
 

Μετάφραση

Η πνευματική ψυχή πρέπει να κυβερνά την ευαίσθητη ψυχή.
Αν ο άνθρωπος διατηρήσει την ενότητα, μπορούν να παραμείνουν αδιάσπαστα.
Αν δαμάσει τη ζωτική του δύναμη και την κάνει εξαιρετικά εύκαμπτη, μπορεί να είναι σαν νεογέννητο.
Αν απελευθερωθεί από τα φώτα της νοημοσύνης, μπορεί να είναι ελεύθερος από κάθε (ηθική) αδυναμία.
Αν αγαπήσει τον λαό και φέρει ειρήνη στο βασίλειο, μπορεί να ασκήσει τη μη-ενέργεια.
Αν αφήσει τις πύλες του ουρανού να ανοίγουν και να κλείνουν, μπορεί να είναι σαν το θηλυκό (δηλαδή να παραμένει σε ηρεμία).
Αν τα φώτα του διεισδύσουν παντού, μπορεί να φαίνεται άγνοος.
Δημιουργεί τα όντα και τα θρέφει.
Τα δημιουργεί και δεν τα θεωρεί ιδιοκτησία του.
Κάνει το καλό τους και δεν βασίζεται σε αυτά.
Κυβερνά πάνω τους και δεν τα μεταχειρίζεται σαν αφέντης.
Αυτό ονομάζεται να κατέχει βαθιά αρετή.

Σημειώσεις

Αυτό το απόσπασμα έχει προκαλέσει μεγάλη σύγχυση στους σχολιαστές του 老子 Lǎozǐ. Οι περισσότεροι αντικαθιστούν τη λέξη 營 yíng (λαϊκά στρατόπεδο) με τη λέξη 魂 hún «πνευματική ψυχή», την οποία τοποθετούν πριν από το 載 zài. Στο 蘇子 Sū Zǐ διαβάζουμε: Η φυσική κατάσταση του Αγίου είναι ήρεμη και γαλήνια, το πνευματικό μέρος της ύπαρξής του είναι αμετάβλητα σταθερό, δεν παρασύρεται ούτε διαστρέφεται από τα υλικά αντικείμενα. Αν και έχει υιοθετήσει την ζωική αρχή ως κατοικία του (ένας άλλος συγγραφέας λέει: ως κέλυφος, δηλαδή ως περίβλημα), ωστόσο η ζωική αρχή, η ζωική ψυχή, υπακούει σε ό,τι θέλει να κάνει. Τότε μπορούμε να πούμε ότι η πνευματική αρχή μεταφέρει τη ζωική αρχή (δηλαδή την οδηγεί, την κυβερνά). Οι άνθρωποι του πλήθους υποτάσσουν τη φύση τους στα εξωτερικά αντικείμενα, το πνεύμα τους ταραχθεί, και τότε η πνευματική ψυχή υπακούει στη ζωική ψυχή. Ο 老子 Lǎozǐ διδάσκει τους ανθρώπους να διατηρούν το πνεύμα τους, να διατηρούν την ευαίσθητη ψυχή, ώστε αυτές οι δύο αρχές να μην χωρίζονται. Το E μεταφράζει το 載 zài ως «δέχεται», και τις λέξεις 營魄 yíng pò ως «νοερή ψυχή»· αυτό θα επέτρεπε τη μετάφραση «(ο άνθρωπος) έχει δεχθεί μια νοερή ψυχή». Ο ίδιος ερμηνευτής προσθέτει, για να εξηγήσει τις επόμενες πέντε λέξεις: «Αν χρησιμοποιεί τη θέλησή του χωρίς να τη μοιράζεται (μεταξύ των πραγμάτων του κόσμου), το πνεύμα του θα διατηρηθεί συνεχώς». Πιο κάτω, επιστρέφει στη γενικά αποδεκτή έννοια και συστήνει το μάθημα που αναφέρθηκε παραπάνω, αντί για 載營魄 zài yíng pò. Μόνο που μεταφράζει τη λέξη 載 zài διαφορετικά, δηλαδή ως «να φέρεται πάνω», ή «να φέρεται από»: Οι σοφοί που καλλιεργούν το 道 Dào φροντίζουν ώστε η πνευματική ψυχή (魂 hún) να είναι συνεχώς ενωμένη, προσκολλημένη στη ζωική ψυχή, όπως η λάμψη του ήλιου φέρεται πάνω στο αδιαφανές σώμα της σελήνης (Pi-ching: όπως ο άνθρωπος φέρεται πάνω σε άρμα, όπως ένα σκάφος φέρεται από το νερό). Φροντίζει ώστε η ζωική ψυχή να συγκρατεί συνεχώς την πνευματική ψυχή, όπως το αδιαφανές σώμα της σελήνης δέχεται το φως του ήλιου. Τότε η πνευματική αρχή δεν διαφεύγει προς τα έξω και η ζωική ψυχή δεν πεθαίνει.

B: Η έκφραση 保一 bǎo yī «διατήρηση της ενότητας» σημαίνει να κάνουμε έτσι ώστε η θέλησή μας να είναι ουσιαστικά μία (δηλαδή να μην μοιράζεται μεταξύ των πραγμάτων του κόσμου), για να προσφέρουμε ηρεμία στην καρδιά μας. Τότε, λέει ο 洪輔 Hóng Fǔ, η πνευματική ψυχή και η ζωική ψυχή δεν θα χωρίζονται η μία από την άλλη.

F εξηγεί τις λέξεις 保一 bǎo yī ως «διατήρηση του 道 Dào που είναι η αληθινή ενότητα».

H: Η λέξη 專 zhuān σημαίνει «δαμάζω, υποτάσσω». Αν η ζωτική δύναμη είχε όλη της την ενέργεια, όλη της τη βία, θα τον οδήγησε στη διαταραχή.

B: Το νεογέννητο μωρό δεν έχει ακόμα καμία γνώση (D: καμία επιθυμία), η ζωτική του δύναμη είναι εξαιρετικά εύκαμπτη, η καρδιά του δεν έχει τίποτα ανώμαλο, και το πνευματικό μέρος της ύπαρξής του διατηρείται σε όλη του την ακεραιότητα.

Ο Pi-ching μεταφράζει το 眩瀾 xuàn lán ως «όραση, διαίσθηση των θαυμαστών πραγμάτων». Αν ένα κόκκο χρυσαφιού μπει στο μάτι, μπορεί να εμποδίσει την όραση. Η νοημοσύνη είναι εμπόδιο, η οξυδέρκεια είναι δεσμός· γι’ αυτό πρέπει να τις εξολοθρεύσουμε και να απελευθερωθούμε από αυτές. Τότε (H) θα φτάσουμε στο υπέρτατο ύψος του 道 Dào. Αυτή η ερμηνεία βρίσκεται και σε αρκετά άλλα εκτιμώμενα σχόλια. Σύμφωνα με κάποιους σχολιαστές, ο συγγραφέας μιλάει εδώ για τα ψευδή φώτα του πνεύματος, που οδηγούν τον άνθρωπο στο λάθος και στη διαταραχή. Πρέπει να τα εκδιώξουμε από την ψυχή μας, για να μην γίνουν αιτία ηθικής ασθένειας, ικανής να καταστρέψει την αγνότητα της φύσης μας. Άλλοι ερμηνευτές, όπως ο Pi-ching, ο H και ο B, παίρνουν τη λέξη φώτα με θετική έννοια, και πιστεύουν ότι ο 老子 Lǎozǐ συμβουλεύει να τα εκδιώξουμε, ώστε η ψυχή να είναι εντελώς κενή.

E: Οι πύλες του ουρανού ανοίγουν και κλείνουν εναλλάξ. Ο 老子 Lǎozǐ εννοεί ότι «όταν πρέπει να σταματήσει, σταματά· όταν πρέπει να προχωρήσει (να ενεργήσει), προχωρά. Η λέξη 牝 pìn «θηλυκό» δείχνει ηρεμία· αντιστοιχεί στη λέξη 闔 hé «κλείνω».

Ibid. Αυτός είναι ο δρόμος του Αγίου. Αν και λέμε ότι μερικές φορές κινείται, μερικές φορές παραμένει σε ηρεμία, ωστόσο πρέπει να παίρνει την απόλυτη ηρεμία ως βάση της συμπεριφοράς του. Όταν ο Άγιος διευθύνει τη διοίκηση του βασιλείου, δεν υπάρχει τίποτα που να μην βλέπει με τη βαθιά του διείσδυση. Ωστόσο συμμορφώνεται συνεχώς με τα συναισθήματα και τις ανάγκες όλων των πλασμάτων. Φροντίζει ώστε οι σοφοί και οι περιορισμένοι άνθρωποι να εμφανίζονται από μόνα τους, το αληθινό και το ψευδές να εκδηλώνονται αυθόρμητα· και τότε δεν κουράζεται να ασκεί την προσοχή του. Οι αυτοκράτορες 禹 Yǔ και 舜 Shùn ακολουθούσαν ακριβώς αυτόν τον δρόμο όταν κυβερνούσαν την αυτοκρατορία και την αντιμετώπιζαν σαν να ήταν απολύτως ξένη προς αυτούς.

B: Μόνο ο Άγιος μπορεί να φαίνεται άγνοος και περιορισμένος, όταν έχει φτάσει στο απόγειο των φώτων και της γνώσης. Έτσι διατηρεί τα φώτα του, όπως ένας πλούσιος διατηρεί τον πλούτο του, κρύβοντας ότι είναι φτωχός.

Είναι δύσκολο να πούμε ποιο είναι το υποκείμενο αυτών των οκτώ ρημάτων 生之 shēng zhī, κ.λπ. Σύμφωνα με τον A, είναι το 道 Dào, σύμφωνα με τον B, είναι ο Άγιος (βλ. κεφ. II)· C, H πιστεύουν ότι πρέπει να αναφέρονται στον ουρανό και τη γη. Ο Pi-ching αναπτύσσει ως εξής τη σκέψη του B: Ο Άγιος δημιουργεί τα όντα σαν να ήταν ο πατέρας και η μητέρα τους· τα θρέφει σαν να ήταν γιοι και ανιψιοί του, κ.λπ. Όλα αυτά είναι δυνατά μόνο για τον άνθρωπο που έχει ταυτιστεί με την Βαθιά Αρετή, δηλαδή, με το 道 Dào, ή που κατέχει μια βαθιά αρετή όπως αυτή του 道 Dào.

E: Ένας σχολιαστής πιστεύει ότι αυτά τα έξι μέλη της πρότασης αναφέρονται αποκλειστικά σε αυτόν που κυβερνά το βασίλειο.

A: Δεν περιμένει από αυτά καμία ανταμοιβή.

B εξηγεί τη λέξη 長 cháng ως «να βρίσκεται πάνω από τους λαούς». Άλλοι ερμηνευτές (A, C) τη μεταφράζουν ως 養 yǎng «θρέφω».

李士材 Lǐ Shìcái: 吾子以為主 Wú zǐ yǐ wéi zhǔ «Δεν θεωρεί τον εαυτό του ως αφέντη τους».