Rozdział 10 Laozi

Tekst chiński

载zài营yíng魄pò抱bào一yī， 能néng无wú离lí乎hū？ 专zhuān气qì致zhì柔róu， 能néng如rú婴yīng儿ér乎hū？ 涤dí除chú玄xuán览lǎn， 能néng无wú疵cī乎hū？ 爱ài民mín治zhì国guó， 能néng无wú为wéi乎hū？ 天tiān门mén开kāi阖hé， 能néng为wéi雌cí乎hū？ 明míng白bái四sì达dá， 能néng无wú知zhī乎hū？ 生shēng之zhī 畜xù之zhī， 生shēng而ér不bù有yǒu， 为wéi而ér不bù恃shì， 长zhǎng而ér不bù宰zǎi， 是shì谓wèi玄xuán德dé。  

Tłumaczenie

Ducha powinna kierować duszą zmysłową.
Jeśli człowiek zachowa jedność, będą mogły pozostać nierozłączne.
Jeśli okiełzna swoją życiową siłę i uczyni ją niezwykle giętką, może być jak noworodek.
Jeśli uwolni się od światła intelektu, może być wolny od wszelkich (moralnych) słabości.
Jeśli pokocha lud i przyniesie pokój królestwu, może praktykować nie-działanie.
Jeśli pozwoli niebiosom otwierać się i zamykać, może być jak samica (to znaczy pozostać w spoczynku).
Jeśli jego światła przenikają wszędzie, może wydawać się ignorantem.
Stwarza istoty i je karmi.
Stwarza je i nie traktuje ich jako swojej własności.
Czyni im dobro i nie oczekuje niczego w zamian.
Panuje nad nimi i nie traktuje ich jak niewolników.
To nazywa się posiadaniem głębokiej cnoty.

Notatki

Ten fragment bardzo zakłopotał komentatorów 老子 Lǎozǐ. Większość zastępuje słowo 營 yíng (wulgarnie obóz) słowem 魂 hún «ducha», które umieszczają przed 載 zài. W 蘇子 Sū Zǐ czytamy: Natura Świętego jest spokojna i zrelaksowana, duchowa część jego istoty jest niezmiennie ustalona, nie jest porywana ani zepsuta przez przedmioty materialne. Chociaż przyjęła zasadę zwierzęcą za swoją siedzibę (inny autor mówi: za swoją skorupę, czyli osłonę), jednak zasada zwierzęca, dusza zwierzęca, jest mu posłuszna we wszystkim, co chce zrobić. Wtedy można powiedzieć, że zasada duchowa przenosi zasadę zwierzęcą (to znaczy prowadzi ją, nią kieruje). Ludzie tłumu poddają swoją naturę zewnętrznym przedmiotom, ich umysł się mąci, a wtedy duch posłuszny jest duszy zwierzęcej. 老子 Lǎozǐ uczy ludzi, jak zachować swój umysł, zachować duszę zmysłową, aby te dwie zasady się nie rozdzieliły. E tłumaczy 載 zài jako «przyjąć», a słowa 營魄 yíng pò jako «inteligentna dusza»; co pozwoliłoby przetłumaczyć «(człowiek) otrzymał inteligentną duszę». Ten sam interpretator dodaje, aby wyjaśnić następne pięć słów: «Jeśli używa swojej woli bez dzielenia jej (między rzeczy świata), jego duch będzie stale zachowany». Niżej powraca do powszechnie przyjętego znaczenia i radzi lekcję podaną wyżej, zamiast 載營魄 zài yíng pò. Tylko tłumaczy słowo 載 zài w inny sposób, mianowicie jako «być niesionym na», lub «być niesionym przez»: Mędrcy, którzy uprawiają 道 Dào, dbają o to, aby dusza duchowa (魂 hún) była stale zjednoczona, przyłączona do duszy zwierzęcej, tak jak blask słońca jest niesiony na nieprzezroczystym ciele księżyca (Pi-ching: jak człowiek jest niesiony na wozie, jak łódź jest niesiona przez wodę). Sprawia, że dusza zwierzęca stale zatrzymuje duszę duchową, tak jak nieprzezroczyste ciało księżyca przyjmuje światło słońca. Wtedy zasada duchowa nie ucieka na zewnątrz, a dusza zwierzęca nie umiera.

B: Wyrażenie 保一 bǎo yī «zachować jedność» oznacza, że nasza wola powinna być zasadniczo jedna (to znaczy niepodzielona między rzeczy świata), aby zapewnić spokój naszemu sercu. Wtedy, jak mówi 洪輔 Hóng Fǔ, dusza duchowa i dusza zwierzęca nie rozdzielą się.

F wyjaśnia słowa 保一 bǎo yī jako «zachować 道 Dào, które jest prawdziwą jednością».

H: Słowo 專 zhuān oznacza «okiełznać, podbić». Jeśli siła życiowa miałaby całą swoją energię, całą swoją gwałtowność, pociągnęłaby go do nieładu.

B: Nowo narodzone dziecko nie mając jeszcze żadnej wiedzy (D: żadnego pragnienia), jego siła życiowa jest niezwykle giętka, jego serce nie ma nic nierównoważonego, a duchowa część jego istoty zachowuje się w całości.

Pi-ching tłumaczy 眩瀾 xuàn lán jako «widok, intuicja cudownych rzeczy». Jeśli ziarnko złotego proszku dostanie się do oka, może przeszkadzać w widzeniu. Inteligencja jest przeszkodą, przenikliwość jest więzią; dlatego należy je wyrwać i uwolnić się od nich. Wtedy (H) osiągnie się wspaniałość 道 Dào. Ta interpretacja pojawia się w kilku innych szanowanych komentarzach. Według niektórych komentatorów, autor mówi tutaj o fałszywych światłach ducha, które prowadzą człowieka w błąd i nieład. Należy je wyrzucić z naszej duszy, aby nie stały się przyczyną choroby moralnej, zdolnej zniszczyć czystość naszej natury. Inni interpretatorzy, tacy jak Pi-ching, wspomniany powyżej, H i B, biorą słowo światła w dobrym znaczeniu i uważają, że 老子 Lǎozǐ radzi je wyrzucić, aby dusza była całkowicie pusta.

E: Bramy niebios raz się otwierają, raz zamykają. 老子 Lǎozǐ ma na myśli, że «kiedy trzeba się zatrzymać, zatrzymuje się; kiedy trzeba iść (działać), idzie. Słowo 牝 pìn «samica» wskazuje na spokój; odpowiada słowu 闔 hé «zamknąć».

Ibid. Taką jest droga Świętego. Chociaż mówi się, że raz się porusza, raz pozostaje w spoczynku, jednak powinien przyjąć absolutny spokój jako podstawę swojego postępowania. Kiedy Święty kieruje administracją królestwa, nie ma nic, czego by nie widział dzięki swojej głębokiej przenikliwości. Jednak stale dostosowuje się do uczuć i potrzeb wszystkich stworzeń. Sprawia, że mędrcy i ludzie ograniczeni pokazują się sami, że prawda i fałsz objawiają się spontanicznie; i wtedy nie męczy się, ćwicząc swoją przezorność. Cesarze 禹 Yǔ i 舜 Shùn postępowali właśnie tą drogą, kiedy panowali nad imperium i traktowali je, jakby było im całkowicie obce.

B: Tylko Święty może wydawać się ignorantem i ograniczonym, kiedy osiągnął szczyt światła i wiedzy. W ten sposób zachowuje swoje światła, tak jak bogaty człowiek zachowuje swoje bogactwo, udając biednego.

Trudno powiedzieć, jaki jest temat tych ośmiu czasowników 生之 shēng zhī itd. Według A, jest to 道 Dào, według B, jest to Święty (por. rozdz. II); C, H uważają, że należy je odnieść do nieba i ziemi. Pi-ching rozwija myśl B w następujący sposób: Święty tworzy istoty, jakby był ich ojcem i matką; karmi je, jakby były jego synami i siostrzeńcami itd. Wszystko to jest możliwe tylko dla człowieka, który utożsamił się z Głęboką Cnotą, to znaczy z 道 Dào, lub który posiada głęboką cnotę taką jak 道 Dào.

E: Jeden z komentatorów uważa, że te sześć części zdań odnosi się wyłącznie do tego, kto rządzi królestwem.

A: Nie oczekuje od nich żadnej nagrody.

B wyjaśnia słowo 長 cháng jako «być umieszczonym ponad ludźmi». Inni interpretatorzy (A, C) tłumaczą je jako 養 yǎng «karmić».

李士材 Lǐ Shìcái: 吾子以為主 Wú zǐ yǐ wéi zhǔ «Nie uważa się za ich pana».