Malarstwo chińskie

Malarstwem chińskim (中国画 Zhōngguó huà) nazywamy tradycyjną sztukę malarską uprawianą w Chinach od ponad tysiąca lat. Jego korzenie sięgają znacznie starszego, oryginalnego sposobu myślenia, który podkreśla jedność człowieka i kosmosu oraz nieustającą dynamikę wewnątrz tego wszechświata. Chińskie malarstwo dąży do wyrażania duszy (zasady życia), wewnętrznego ruchu istot, bardziej niż do przedstawiania formy.

Ogólnie rzecz biorąc, malarstwo chińskie składa się z jednego lub kilku wierszy (诗 shī), kaligrafii (书法 shūfǎ), obrazu oraz pieczęci artysty (印章 yìnzhāng). Różne metody należy odróżnić:

1. Chińskie malarstwo Gongbi (工笔 gōngbǐ, dosł. „Staranny pędzel” lub „Zręczny pędzel”) wyróżnia się swoją precyzją i dbałością o szczegóły.
2. Chińskie malarstwo Baimiao (白描 báimiáo, dosł. „Rysunek konturowy”) rysuje jedynie kontury czarnym tuszem. Jest związane z Gongbi.
3. Chińskie malarstwo Mogu (没骨 mògǔ, dosł. „Bez szkieletu”) jest podobne do Gongbi, ale w przeciwieństwie do niego nie rysuje konturów.
4. Chińskie malarstwo Xieyi (写意 xiěyì, dosł. „Pisanie idei” lub „Pisanie intencji”) charakteryzuje się szerokim pociągnięciem pędzla i głównie wykorzystuje zasadę gradientu.
5. Chińskie malarstwo Shuimo (水墨 shuǐmò, dosł. „Tusz i woda”) jest stylem Xieyi, ale wykonane wyłącznie czarnym tuszem, z wykorzystaniem gradientów.
6. I wiele innych, które są zazwyczaj wariantami już wymienionych stylów.

Celem malarstwa chińskiego jest stworzenie w jak największej zwięzłości dzieła o artystycznym uroku, niosącego sens dotykający nieskończoności. W tradycyjnej myśli chińskiej wszechświat składa się z oddechów (气 qì) o różnych gęstościach i zawsze w ruchu, które są źródłem życia. Odtworzenie tych oddechów w obrazie ożywia go i ustanawia bezpośrednie połączenie między wszechświatem, malarstwem a człowiekiem. Akt malowania lub kontemplowania obrazu pozwala odnaleźć jedność, często utraconą, z kosmosem. W tym sensie malarstwo chińskie jest bardziej sztuką życia niż prostą pracą estetyczną. „Rytm oddechów i ruchy życia” to doskonałe wyrażenie, aby pojąć sens malarstwa chińskiego.

Formaty używane w malarstwie chińskim są bardzo zróżnicowane. Najbardziej znane to „wielki zwój” (大轴 dàzhóu), „format poziomy” (横幅 héngfú), „wachlarz” (扇面 shànmiàn) itd.

Postacie ludzkie (人物 rénwù), pejzaże (山水 shānshuǐ), kwiaty i ptaki (花鸟 huāniǎo), ssaki (走兽 zǒushòu), owady i ryby (虫鱼 chóngyú), architektura (建筑 jiànzhù) itd., są jego tematami. Źródła inspiracji znajdują się więc bezpośrednio w naturze, ale także w obrazach starych mistrzów.

Pejzaże (山水 shānshuǐ), postacie (人物 rénwù) oraz kwiaty i ptaki (花鸟 huāniǎo) są trzema ulubionymi tematami chińskich malarzy. Wymaga to dogłębnego studiowania roślin i kwiatów według czterech pór roku oraz fizjonomii ptaków, owadów, ryb i ssaków. Należy również rozwijać swoje umiejętności obserwacyjne, mając na uwadze tradycyjny sposób myślenia, aby dostrzec dynamikę w pozornie statycznym krajobrazie.

Kluczowe punkty kompozycji chińskich obrazów to:

1. Ogólna organizacja i kierunki (wznoszące, opadające, wspierające itd.).
2. Gęstość i skupienie (lub rozproszenie). Starożytni, aby dać wyobrażenie o gęstości obrazu, używali następującego wyrażenia: „Tak przestronne, że nawet koń może przejść, tak gęste, że nawet wiatr nie może się przedostać”.
3. Pustka (空 kōng). W tradycyjnym malarstwie chińskim pustka zajmuje bardzo ważne miejsce. Może reprezentować niebo (天 tiān), ziemię (地 dì), wodę (水 shuǐ), chmury (云 yún) itd. Pozwala ona dać obraz w malarstwie, ale także przenieść widza w znacznie szerszy, wręcz nieskończony świat, pozostawiając wolną przestrzeń dla jego wyobraźni. Kontemplacja opiera się na „wypełnionej” części obrazu jako na trampolinie, aby przenieść się w absolut poprzez część „pustą”. Chińskie wiersze opierają się na tej samej zasadzie.
4. Jeszcze ważniejsze są inskrypcje (题字 tízì). Zawierają one tytuł, treść (wiersz, proza, opis, historia itd.), nazwisko autora i jego pieczęć. Wszystko musi być kaligrafowane w różnych stylach, w zależności od tego, co artysta chce wyrazić. Od wyboru inskrypcji i ich położenia zależy życie obrazu. To one kończą dzieło. Bez nich chińskie malarstwo jest jedynie ciałem bez życia.