บทที่ 3: เล่าจื้อ

ข้อความจีน

不bù尚shàng贤xián， 使shǐ民mín不bù争zhēng； 不bù贵guì难nán得dé之zhī货huò， 使shǐ民mín不bù为wéi盗dào； 不bù见xiàn可kě欲yù， 使shǐ民mín心xīn不bù乱luàn。 
是shì以yǐ圣shèng人rén之zhī治zhì， 虚xū其qí心xīn， 实shí其qí腹fù； 弱ruò其qí志zhì， 强qiáng其qí骨gǔ。 
常cháng使shǐ民mín无wú知zhī无wú欲yù， 使shǐ夫fú知zhī者zhě不bù敢gǎn为wéi也yě。 
为wéi无wú为wéi， 则zé无wú不bù治zhì。

แปล

โดยไม่ยกย่องปราชญ์ ทำให้ประชาชนไม่ขัดแย้งกัน
โดยไม่ให้คุณค่ากับสิ่งของที่หายาก ทำให้ประชาชนไม่ลักขโมย
โดยไม่แสดงสิ่งที่น่าปรารถนา ทำให้ใจของประชาชนไม่วุ่นวาย
ดังนั้น เมื่อผู้ทรงธรรมปกครอง จึงทำใจให้ว่างเปล่า ท้องให้เต็ม อ่อนโยนเจตจำนง และแข็งแรงกระดูก
ท่านพยายามทำให้ประชาชนไม่รู้และปราศจากความต้องการ
ท่านทำให้ผู้มีความรู้ไม่กล้ากระทำการใด
ท่านปฏิบัติตามวิถีไม่กระทำการ และทุกสิ่งจึงถูกปกครองได้ดี

บันทึก

苏子由Sū Zǐyóu: ถ้ายกย่อง 圣人shèngrén "ปราชญ์" ประชาชนจะอายที่ไม่ได้รับการปฏิบัติเช่นเดียวกัน และจะเกิดการขัดแย้งกัน ถ้ามอบคุณค่ากับสิ่งของที่หายาก (难得之货nándé zhī huò) ประชาชนจะทุกข์ใจที่ไม่มี และจะลักขโมย ถ้ามองสิ่งที่น่าปรารถนา (可欲kěyù) ประชาชนจะรู้สึกไม่สุขที่ไม่มี และจะทำให้เกิดความวุ่นวาย ทุกคนในแผ่นดินรู้ว่าสามสิ่งนี้เป็นภัยพิบัติ แต่จะเป็นเรื่องโง่ถ้าจะละทิ้งสิ่งเหล่านี้โดยสิ้นเชิง 圣人shèngrén ไม่เคยละเลยการใช้ปราชญ์ แต่ไม่ยกย่อง ไม่ปฏิเสธสิ่งของที่หายาก แต่ไม่ให้คุณค่า ไม่ละทิ้งสิ่งที่น่าปรารถนา (C: ไม่เฉยเมยเหมือนต้นไม้แห้งหรือเถ้าธุลีที่ดับแล้ว) แต่ไม่มองสิ่งเหล่านั้น

E: แม้ 圣人shèngrén ในสมัยโบราณจะใช้ปราชญ์ แต่ไม่เคยยกย่อง ปราชญ์ในสมัยนั้นดำรงตำแหน่ง แต่ไม่ถือว่าเป็นเกียรติ ยอมรับความลำบาก แต่ไม่เคยหาประโยชน์จากตำแหน่ง ถ้าสิ่งใดไม่เป็นแหล่งเกียรติหรือประโยชน์ ประชาชนจะขัดแย้งกันเพื่อได้มันอย่างไร ในศตวรรษต่อมา ปราชญ์ได้รับผลจากชื่อเสียง มวลชนให้เกียรติและพยายามเลียนแบบ ความทะเยอทะยานเกิดขึ้นในใจมนุษย์ และเกิดวิญญาณแห่งการต่อสู้และขัดแย้งอย่างดุเดือดเป็นครั้งแรก ดังนั้น การไม่ยกย่อง 圣人shèngrén จึงทำให้ประชาชนไม่ขัดแย้งกัน

E: กษัตริย์ศักดิ์สิทธิ์ในสมัยโบราณไม่เคยละเลยการใช้ความมั่งคั่งเพื่อเลี้ยงประชาชน แต่พยายามอำนวยความสะดวกในการค้าเพื่อช่วยให้ประชาชนได้เสื้อผ้าและอาหาร ส่วนสิ่งของประเภทอื่น 圣人shèngrén จะให้คุณค่าอย่างไร ท่านระมัดระวังไม่ให้คุณค่ากับสิ่งของที่หายาก (奇货qíhuò) และไม่ดูถูกสิ่งของทั่วไป ท่านงดเว้นการทำสิ่งที่ไม่จำเป็น เพื่อไม่ให้เสียหายต่อสิ่งที่มีประโยชน์จริง เมื่อท่านจัดหาสิ่งจำเป็นเพียงพอให้ประชาชนมีเสื้อผ้าและอาหาร การลักขโมยและปล้นจึงหยุดที่ต้นทาง ดังนั้น การไม่ให้คุณค่ากับสิ่งของที่หายาก (难得之货nándé zhī huò) จึงทำให้ประชาชนไม่ลักขโมย

E: จิตใจ (心xīn) ของมนุษย์โดยธรรมชาติเป็นสิ่งที่สงบ เมื่อวุ่นวายและสูญเสียสภาพปกติ เป็นเพราะถูกกระทบจากการมองเห็นสิ่งที่น่าปรารถนา (可欲kěyù) ดังนั้น การไม่มองสิ่งที่น่าปรารถนา จึงทำให้ใจไม่วุ่นวาย

ในบทก่อนหน้า คำว่า "ไม่ยกย่อง" (不尚bù shàng), "ไม่ให้คุณค่า" (不贵bù guì) แสดงว่าคำว่า "ไม่มอง" (不见bù jiàn) ควรเกี่ยวข้องกับกษัตริย์ ความหมายนี้ ซึ่งพบในคำอธิบายส่วนใหญ่ ดูเหมือนจะหลุดรอดจาก 谢朏Xiè Fěi (E) แต่เพื่อให้แน่ชัดยิ่งขึ้น จำเป็นต้องเพิ่มคำว่า 民mín "ประชาชน" ก่อน 心xīn "ใจ" ตามฉบับ D: "ทำให้ใจของประชาชนไม่วุ่นวาย"

ถ้าตามนักอธิบาย E จะต้องแปลตรงตัวว่า: Si homo non aspiciat desiderabilia, efficiet ut (suam) cor non turbetur.

C เข้าใจ 可欲kěyù "desiderabilia" ว่าเป็นชื่อเสียง (名míng) และประโยชน์ (利lì) ส่วน A เชื่อว่าหมายถึงเสียงดนตรีที่หวนหา (淫声yínshēng) และความงามของสตรี (美色měisè)

E: เมื่อ 圣人shèngrén ปกครองแผ่นดิน ท่านปิดกั้นทางสู่โชคชะตาและเกียรติยศ (塞兑sè duì) และขจัดสิ่งของหรูหรา (闭利bì lì); โดยวิธีนี้ ท่านสอนประชาชนให้ระงับความต้องการต่ำช้าและรักษาความเรียบง่ายดั้งเดิม ท่านสงบและปลอดจากความคิด ทำให้ใจ (ใจของ 圣人shèngrén) ว่างเปล่า (虚xū) ดังนั้น วิญญาณ (神shén) และพลังชีวิต (气qì) ของท่านจึงคงอยู่ภายใน และท้อง (腹fù) ของท่านจึงเต็ม (คำสุดท้ายควรเข้าใจในเชิงอุปมา)

A: ท่านขับไล่ความโลภ (欲yù) และความต้องการทางประสาทสัมผัส และขจัดทุกสิ่งที่อาจรบกวนใจ ท่าน "ทำท้องให้เต็ม" หมายถึง ท่านเก็บ 道Dào ไว้ในใจและรักษาวิญญาณทั้งห้า (五神wǔshén)

E: ท่านถ่อมตน (柔弱róuruò) และขี้อาย และอยู่ในสภาพไม่กระทำการอย่างสิ้นเชิง (无为wúwéi) แล้วเจตจำนงของท่านจึงอ่อนลง

ดังนั้น พลังทางกายของท่านจึงไม่เสื่อมและกระดูกก็แข็งแรง

A: ท่านทำตัวให้อ่อนโยน (柔róu) และถ่อมตน (弱ruò); ท่านไม่พยายามบงการผู้อื่น

E: จิตใจ (心xīn) ของมนุษย์โดยธรรมชาติไม่มีความรู้ (无知wúzhī) และปราศจากความต้องการ (无欲wúyù); แต่การสัมผัสกับสรรพสิ่งทำให้เสียและรบกวนความบริสุทธิ์ดั้งเดิม จากนั้นท่านก็ประนีประนอมและสูญเสียตัวเองในการแสวงหาความรู้มากมายและตกเป็นทาสของความต้องการมากมาย คำว่า "ทำให้ประชาชนไม่มีทั้งความรู้และความต้องการ" หมายความว่า ท่านนำพวกเขากลับสู่สภาพเดิม

E: ผู้มีความรู้ (有知yǒuzhī) ชอบสร้างปัญหาที่ก่อกวนแผ่นดิน แต่ถ้ามนุษย์รู้ถึงข้อเสียของการกระทำ (有为yǒuwéi) และข้อดีของการไม่กระทำ (无为wúwéi) ท่านจะเต็มไปด้วยความเกรงขามและไม่กล้ากระทำการอย่างไม่เป็นระเบียบ

วิธีที่ดีที่สุดในการให้ความสงบแก่มนุษย์คือ 无为wúwéi ดังนั้น เมื่อปฏิบัติตาม 无为wúwéi (นี่หมายถึงกษัตริย์) ทุกสิ่งจึงถูกปกครองได้ดี