Hoofdstuk 20 van de Laozi

Chinese tekst

绝jué学xué无wú忧yōu。
唯wéi之zhī与yú阿ē，相xiāng去qù几jǐ何hé？
善shàn之zhī与yú恶è，相xiāng去qù何hé若ruò？
人rén之zhī所suǒ畏wèi，不bù可kě不bù畏wèi。
忙máng兮xī其qí未wèi央yāng！
众zhòng人rén熙xī熙xī，若ruò享xiǎng太tài牢láo，若ruò春chūn登dēng台tái。
我wǒ魄pò未wèi兆zhào，若ruò婴yīng儿ér未wèi孩hái。
乘chéng乘chéng无wú所suǒ归guī！
众zhòng人rén皆jiē有yǒu余yú，我wǒ独dú若ruò遗yí。
我wǒ愚yú人rén之zhī心xīn，纯chún纯chún。
俗sú人rén昭zhāo昭zhāo，我wǒ独dú若ruò昏hūn。
俗sú人rén察chá察chá，我wǒ独dú闷mèn闷mèn。
淡dàn若ruò海hǎi，漂piāo无wú所suǒ止zhǐ。
众zhòng人rén皆jiē有yǒu已yǐ，我wǒ独dú顽wán似sì鄙bǐ。
我wǒ独dú异yì于yú人rén，而ér贵guì食shí母mǔ。

Vertaling

Geef het leren op, en je zult vrij zijn van zorgen.
Hoe klein is het verschil tussen weï (een snel "ja") en a (een langzaam "ja")!
Hoe groot is het verschil tussen goed en kwaad!
Wat de mensen vrezen, kan men niet nalaten te vrezen.
Ze geven zich over aan wanorde en stoppen nooit.
De menigte is vervuld van vreugde als iemand die geniet van heerlijk eten, als iemand die in de lente op een hoge toren klimt.
Ik alleen ben kalm: (mijn gevoelens) zijn nog niet ontkiemd.
Ik lijk op een pasgeborene die nog niet naar zijn moeder heeft geglimlacht.
Ik ben losgemaakt van alles; het lijkt alsof ik niet weet waar ik heen moet.
De menigte heeft overvloed; ik alleen ben als iemand die alles heeft verloren.
Ik ben een man met een beperkte geest, zonder kennis.
De mensen van de wereld zijn vol licht; ik alleen ben als in duisternis.
De mensen van de wereld zijn scherpzinnig; ik alleen heb een verwarde en verward geest.
Ik ben vaag als de zee; ik drijf alsof ik niet weet waar ik moet stoppen.
De menigte heeft allemaal vermogen; ik alleen ben dom; ik lijk op een boer.
Ik alleen verschil van andere mensen, omdat ik de moeder die (alle wezens) voedt, vereer.

Notities

G: 老子 Lǎozǐ bedoelt niet dat men alle soorten leren moet opgeven. Hij spreekt over de vulgaire studies die de mensen van de wereld bezighouden. B: Zij die literatuur en wetenschappen bestuderen, vrezen altijd dat hun kennis niet uitgebreid genoeg is. Zij zoeken kennis buiten zichzelf en treuren voortdurend over de ontoereikendheid van hun vooruitgang. Maar de Heilige vindt in zichzelf alles wat hij nodig heeft, en er is niets dat hij niet weet; daarom is hij vrij van zorgen.

E: De wijzen van de oudheid bestudeerden om de innerlijke principes van hun natuur te onderzoeken. Met uitzondering van deze principes wendden zij hun geest nergens anders op toe. Dit wordt genoemd het beoefenen van 无为 wúwéi, en het laten bestaan van hun studie in de afwezigheid van enige studie. Maar toen de mensen deze principes verloren, bedierven zij zich en gaven zij zich over aan de studies van de wereld. Een schijnbare schijn verving en doofde de werkelijkheid. De omvang van kennis corrumpeerde (letterlijk: "verdronk") hun hart. In wezen hebben deze studies (van de wereld) geen nut en vergroten zij integendeel alleen maar hun zorgen. Het edelste doel van studie is om onze natuur te voeden (haar in haar oorspronkelijke zuiverheid te behouden); het beste middel om onze natuur te voeden is om ons van alle belemmeringen te bevrijden. Maar tegenwoordig binden de studies van de wereld ons aan externe dingen die onze natuurlijke neigingen boeien. Is dit niet als het nemen van medicijnen die de ziekte alleen maar verergeren?

Dat de mens deze wereldse studies opgeeft en ze niet beoefent; dan kan hij vrij zijn van zorgen.

B: 唯 wéi betekent een snel uitgesproken "ja" (wanneer men een bevel ontvangt en het onmiddellijk gaat uitvoeren); dit woord is respectvol. Het woord 哦 ó betekent een langzaam uitgesproken "ja" (wanneer men een bevel ontvangt en niet haast om het uit te voeren); dit woord kondigt een gebrek aan respect aan. Het zijn beide geluiden die gebruikt worden om te antwoorden, en in dit opzicht verschillen zij licht van elkaar; maar als men bedenkt dat de ene respectvol is en de andere een gebrek aan respect aankondigt, verschillen zij immens.

Hieruit blijkt dat bepaalde dingen, die slechts een haarbreedte van elkaar verschillen, toch immens kunnen verschillen wat betreft de voordelen die zij opleveren of de ongelukken die zij kunnen veroorzaken. Als de mens het kwaad wil ontlopen, kan hij het zich niet permitteren om op zijn hoede te zijn en de lichtste fouten te vrezen.

Aliter B: Wanneer men de rede volgt, doet men goed; wanneer men zich daartegen verzet, doet men kwaad. Deze twee dingen komen voort uit hetzelfde hart, en in dit opzicht is de afstand tussen hen klein. Maar als men hun bijzondere aard vergelijkt, erkent men dat zij immens verschillen.

Ibid. B: 老子 Lǎozǐ wil hiermee aantonen dat de Heilige en de gewone mens zich evenzeer aan de studie wijden, en dat zij in dit opzicht licht van elkaar verschillen. Maar als men de heiligheid van de ene vergelijkt met het gewone karakter van de andere, erkent men dat zij gescheiden zijn door een immense afstand.

Volgens de commentatoren B, E, betekenen de woorden 几何 jǐhé "hoe weinig!" (dat wil zeggen, zonder tussenwerpsel, zij verschillen zeer weinig, 不多 bùduō); de woorden 何若 héruò betekenen "hoe groot!" (dat wil zeggen, zonder tussenwerpsel, zij verschillen veel).

De commentatoren zijn het niet eens over de dingen die 老子 Lǎozǐ aanbeveelt te vrezen. Volgens A moet men vrezen (voor) een vorst die de studie (de wereldse studies) niet heeft opgegeven; volgens 李斯 Lǐ Sī moet men het leven en de dood vrezen.

D: Hij vreest de wetten en de straffen.

H: Muziek, wellust, rijkdom en luxe zijn dingen die ons leven verslijten en het 道 Dào kwetsen. Dit zijn dingen die de mensen van deze tijd moeten vrezen. Ook ik moet ze vrezen en mij ervan verwijderen.

苏子由 Sū Zǐyóu: Hoewel de Heilige niet gehecht is aan de dingen van de wereld, minacht hij toch niet de wetten van de tijd, hij verzuimt zijn plichten niet, hij schendt de principes van de rede niet. Welke positie hij ook bekleedt in de wereld of in het bestuur, het hele rijk zou niet kunnen zien waarin hij verschilt van andere mensen.

Ik ben de commentaar van 河上公 Héshàng Gōng en H. Het woord 佯 yáng (vulgo midden) betekent hier "stoppen, ophouden". Deze betekenis is ook te vinden in het woordenboek 辨字典 Biànzìdiǎn.

Deze betekenis is afkomstig uit commentaar E.

Letterlijk: "Als hij die geniet van de os, dat wil zeggen, die zich tegoed doet aan ossenvlees". B: De mensen verlangen gretig naar het vlees van de os om hun gehemelte te plezieren; in de lente klimmen zij op een hoge toren om hun ogen tevreden te stellen.

A: Mijn gevoelens en verlangen zijn nog niet getoond. E: Het woord 兆 zhào betekent "de lichtste, zwakste beweging, en in werkwoordelijke zin, een zwakke en bijna onzichtbare beweging vertonen, zwak verschijnen", zoals de fijne scheurtjes die verschijnen op het schild van de schildpad (die men verbrandt om er voorspellingen uit te halen).

E: Wanneer een pasgeborene kan glimlachen, ontstaan zijn gevoelens en begint zijn hart te bewegen. 老子 Lǎozǐ bedoelt dat de menigte van mensen gretig de externe objecten begeert en zijn uitbarstingen van vreugde niet kan bedwingen; ik alleen heb een kalm hart dat nog niet de lichtste emotie heeft begonnen te voelen; ik weet niet hoe ik me moet verheugen in de vreugde van de menigte.

E: De woorden 井井 jǐngjǐng betekenen "niet stoppen en niet hechten (aan de dingen van de wereld)". H: Mijn hart begeert niets; het is vrij van alle banden. Ik loop door de wereld met een leeg hart, ik ben als een boot waarvan het touw is gebroken.

E: De menigte van mensen heeft veel verworven; allen hebben overvloed. Maar ik bezit niets. Alleen onder allen ben ik als een man die verloren heeft wat hij bezat. Maar bezit is een illusie; het is wanneer men niets bezit dat men echte rijkdom bezit. (De uitdrukking "niets bezitten" slaat op de dingen van de wereld; "echte rijkdom bezitten" slaat op de innerlijke rijkdommen van de wijze die zich volledig heeft ontdaan van zintuiglijke dingen.)

E: De uitdrukking 浑浑 húnhún betekent "zonder kennis, onwetend".

H, E: De woorden 闷闷 mènmèn (vulgo droevig) betekenen hier "verward, verwarrend".

A: Ik ben vaag als de rivieren en de zeeën; niemand kent mijn grenzen. C: Het hart van de volmaakte mens heeft geen grenzen; het is (zoals 苏子由 Sū Zǐyóu zegt) als een zee waarvan men de verre oevers niet kan ontdekken.

C: Ik ben als een leeg schip dat drijft naar believen van het water, als een blad dat door de wind wordt meegevoerd.

Het woord 役 yì (vulgo dienen) is in commentaar B, en in verschillende andere, vertaald als 能 néng "vermogen".

Aliter E: 役 yì betekent 为 wéi "handelen". Alle mensen geven zich over aan actie (het tegenovergestelde van 无为 wúwéi).

E: Ik ben als een man van het platteland, een man die ruwe en plattelandsachtige manieren heeft (in tegenstelling tot de beschaafde mensen van de steden).

Dat wil zeggen, het 道 Dào. Volgens E, G, moet het woord 食 shí, "eten", hier gelezen worden als 饲 sì, "voeden".

E: De uitdrukking 饲母 sìmǔ heeft dezelfde betekenis als 乳母 rǔmǔ "min". Ibid. Alle wezens hebben de hulp van het 道 Dào nodig om geboren te worden (en te leven). Daarom wordt het de moeder van alle wezens genoemd. Hieruit komt de benaming 饲母 sìmǔ "de min bij uitstek".

Ik vereer (ibid.) de min van de wezens (het 道 Dào). Dat is wat de menigte van mensen niet doet, en wat ik graag doe. Hierin verschil ik van hen.

李斯 Lǐ Sī: Het is niet zo dat ik in werkelijkheid een domme man ben. Als ik verschil van de menigte, is het omdat ik het hoofdzaak ken, ik dring door tot de bron, ik laat me niet meeslepen door de stroom van wereldse dingen. Dat noem ik "de moeder die alle wezens voedt, vereren".